dr hab. Tomasz Olchanowski

This email address is being protected from spambots. You need JavaScript enabled to view it.

Tomasz Olchanowski – dr hab., pedagog i kulturoznawca, pracownik Uniwersytetu w Białymstoku (Instytut Studiów Kulturowych, Zakład Antropologii Kultury). Zastępca redaktora naczelnego półrocznika „Albo albo. Problemy Psychologii i Kultury”. Członek Polskiego Towarzystwa Kulturoznawczego.

Zainteresowania naukowe: zagadnienia związane z psychologią głębi i antropologią kultury (destrukcyjne i twórcze tendencje w ludzkiej psychice, źródła kultury i problematyka przemiany duchowej, relacje mistrz – uczeń, ewolucja psychiczna człowieka, interpretacja wytworów wyobraźni, procesy nieświadome w życiu jednostek i społeczeństw, refleksja filozoficzna nad naukami humanistycznymi i społecznymi). W swej działalności naukowej i w życiu osobistym odnajduje również inspiracje w technikach pracy nad ciałem i świadomością, które powstały w tradycji niektórych szkół buddyjskich, neoplatonizmu, stoicyzmu, epikureizmu i mistyki chrześcijańskiej.

Autor książek: Jungowska interpretacja ojca w prozie Brunona Schulza (2001), Psychologia pychy (2003), Duchowość i narcyzm (2006), Wola i opętanie (2008, wydanie II poszerz. 2010), Pedagogika a paradygmat nieświadomości (2013), Kultura manii (2016), Kultura ponowoczesna w perspektywach antropologii politeistycznej (2019). Autor ponad 80 artykułów naukowych z omawianego zakresu. Opublikował również liczne utwory prozatorskie (opowiadania, proza poetycka), m. in. tomik prozy poetyckiej Księżyc zgrzyta zębami (1993).

Fan krautrocka lat 60-tych i 70-tych, współczesnej awangardy muzycznej i sztuki psychodelicznej. Pasjonat górskich i leśnych wędrówek.

Wykaz publikacji

Monografie:

- Zmierzch mądrości. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2021 (ss. 266). 978-83-7431-666-8

- Kultura ponowoczesna w perspektywach antropologii politeistycznej. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. Białystok 2019 (ss. 241). ISBN 978-83-7431-566-1

- Kultura manii. Eneteia. Wydawnictwo Szkolenia. Warszawa 2016 (ss. 229). ISBN 978-83-61538-78-3

• Pedagogika a paradygmat nieświadomości. Eneteia. Wyd. Psychologii i Kultury. Warszawa 2013 (ss. 257).
• Wola i opętanie. Enancjodromia a rzeczywistość (wyd. II, poszerzone). Eneteia. Wyd. Psychologii i Kultury. Warszawa 2010 (ss. 420).
• Wola i opętanie. Enancjodromia a rzeczywistość. Eneteia. Wyd. Psychologii i Kultury. Warszawa 2008. (ss.369)
• Duchowość i narcyzm. Eneteia. Wyd. Psychologii i Kultury. Warszawa 2006. (ss.193).
• Psychologia pychy. Drogi ku Jaźni. Eneteia. Wyd. Psychologii i Kultury. Warszawa 2003(ss. 207).
• Jungowska interpretacja mitu ojca w prozie Brunona Schulza. Trans Humana. Białystok 2001 (ss. 120).

 Autorstwo rozdziałów w monografiach zbiorowych:

- Jungowska diagnoza kultury współczesnej (ss. 224-240). W: (red. H. Machoń), „Przewodnik po myśli Carla Gustava Junga”.  PWN. Warszawa 2017. (ISBN: 978-83-01-19567-0).

- Droga „pod prąd”. Odrodzenie wewnętrzne w kulturze manii. W: Red.Klaudia Węc, Andrzej Wierciński „Ryzyko jako warunek rozwoju.  Transformatywne aspekty hermeneutyki edukacji”/ Welcoming Risk As A Condition of Personal Growth and Development: Transformative Aspects of the Hermeneutics of Education”, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2016. ISBN:  978-83-8019-620-9

- Edukacja w pułapkach ekskluzywizmu i technopolu (ss. 430-442). W: „Edukacja w perspektywie wyzwań współczesności” (red. A. Harbatski, E. Krysztofik-Gogol). Wydawnictwo Adam Marszałek. Poznań 2016. (ISBN 97883801952)

- Religia kapitalizmu: od niebios manii do piekła depresji (ss. 75-100). W: „Kultura pragnień i horyzonty neoliberalizmu” (red. W. J. Burszta, A. Kisielewski). Wydawnictwo Nauka i Innowacje. Poznań 2015. (ISBN 978-83-64864-25-4)

- Fenomen ludzkiego samooszustwa. Zło i pragnienie. W: „Efekt Lucyfera w perspektywie naukowej. Jak nauka może uczestniczyć w odpowiedzi na pytanie: Dlaczego dobrzy ludzie czynią zło?” (red. A. Drabarek, Z. Król). Warszawa 2013. Wydawnictwo Akademii Obrony Narodowej (s. 175 – 191).

- Dzieciństwo w cyberspołeczeństwie abstrakcyjnych wartości. W: „Doświadczenia graniczne i transkulturowe” (red. Z. W. Dudek). Warszawa 2013; Eneteia (s. 95-114.

-  Spojrzenie na „Ziemię obiecaną” Reymonta przez pryzmat psychologii egzystencjalnej Rollo Maya. W: „Psychoanalityczne interpretacje literatury. Freud – Jung – Fromm - Lacan” (red. E. Fiała, I. Piekarski). Lublin 2012; Wydawnictwo KUL (ss. 247-267).

-  Narcyzm i kosmoza. W: „Narcyzm. Jednostka – społeczeństwo – kultura” (red. Jacek    Sieradzan). Białystok 2011. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku (s. 169 – 185).

-  Wprowadzenie do problematyki narcyzmu. Od klasycznych koncepcji narcyzmu do  narcyzmu kultury Zachodniej. Część: Psychologia wobec narcyzmu W: „Narcyzm. Jednostka – społeczeństwo – kultura” (red. Jacek Sieradzan). Białystok 2011. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku ( s. 8 – 28).

• Fenomen charyzmy w świetle psychologii głębi. W: „Charyzma. Jej funkcja w życiu religijnym, politycznym i społecznym” (red. Jacek Sieradzan). Białystok 2008. Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku. (s. 185-199).
• Psychologia Junga jako drogowskaz. W: Spotkania z Jungiem (red. K. Maurin, Z.W. Dudek). Eneteia. Warszawa 2007 (s.49-62).
• Yukio Mishima. W: Literatura i psychoanaliza (red. Cz. Dziekanowski). Materiały The 17th International Conference In Psychology and Literature. Publikacja Zakładu Psychoanlizy i Myśli Humanistycznej. Białystok 2001 (s. 7-16).
• Na drodze iluminacji. W: Psychologia literatury. Zaproszenie do interpretacji (red. Czesław Dziekanowski). Eneteia. Warszawa 1999 (s. 189-201).

-  Milan Kundera i jego proza metafizycznej tęsknoty. W: Konflikty współczesnej kultury. Praca zbiorowa pod red. K. Budrowskiej i A. Kietlińskiej. Konsultacja naukowa

prof. dr hab. J. Brach-Czaina. Trans Humana. Białystok 1995. (s.125-140).

Ważniejsze artykuły:

• Od indywiduacji do infantylizacji. Maniakalny system rodzinny. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Dorosłe dzieci, nr 1/2018. ISNN 1230-0802 (ss, 53-64).
• Proces wychowania w perspektywach psychologii politeistycznej. W: Pedagogika, tom 27, nr 2. Częstochowa 2018 (ss. 15-33).
• Świadomość ponowoczesna i archetyp zmiennokształtnego. W: Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych, nr 2/ 2017 (ukazał się w 2018 roku). ISNN 0860-4487 (s. 187-211).

- Greccy bogowie nocy i snu z perspektywy psychologii głębi. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Eros i Tanatos, nr 2/2017. ISNN 1230-0802 (ss, 53-63).

- Jung poza cywilizacją zachodnioeuropejską. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Dzieło Junga, nr 1/ 2017. ISNN 1230-0802 (ss. 107-122).

- Doświadczenie „otwarcia umysłu” w relacjach mistrz – uczeń. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Edukacja i terapia kreatywna, nr 2/2016. ISNN 1230-0802 (ss. 39- 51).

- Ponowoczesny wspaniały świat W: Idea. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych, nr XXVIII/2/2016. ISNN 0860-4487 (ss. 185-209).

- Człowiek nie – zniewolony. Od hellenistycznych wychowawców stoików do ponowoczesnej orgii pragnień. W: Parezja, nr 1/2016, s. 79 – 95). ISNN 2353-7914.

- Kultura w „jaskini” technopolu. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Technopol i humanizm, nr 1/2016. ISNN 1230-0802 (ss. 61- 77).

- Persona i Cień w epoce wiktoriańskiej i w ponowoczesności. Jungowska analiza zachodnioeuropejskiej hipokryzji. W: Transdyscyplinarne studia o kulturze (i) edukacji, nr 11/2016. ISSN 1896-5903 (ss. 126-148).

- Od pacjenta do klienta – konsumenta (i z powrotem). Pułapki autorytaryzmu i antyautorytaryzmu w psychoterapii. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Terapia i kultura, nr 1/2015 (ss. 75-96). (ISNN 1230-0802)

- Bunt Psyche. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Kultura uzależnień, nr 2/2015.  (ISNN 1230-0802) (ss.25-35).

- Joseph Campbell i jego wizja ludzkiej natury. :Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Postjungiści, nr 2/2014 (ss. 79-92).

- Fenomen duchowości ateistycznej. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Małe i wielkie inicjacje, nr 1/2014. Warszawa 2014 (ss. 23-35).

- Choroby kultury i twórca jako diagnostikós. W: Zagadnienia Naukoznawstwa, zeszyt 4/2011, Warszawa: PAN, Komitet Naukoznawstwa (ss. 611-621).

- Poza przeznaczeniem i przypadkiem. Enancjodromia i synchroniczność. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Jedność przeciwieństw. Jung nieznany, nr 3-4/2011 Warszawa 2014 (ss. 37 – 50).

-  Problem Edypa, Cień Lajosa i wyzwanie Sfinksa. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Władza i anarchia, nr 2/2011. Warszawa 2013. (ss. 60-68).

- Homo oeconomicus i jego świat urojony. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Mity polskie, nr 4/2009. Warszawa 2011. (ss. 15-36).

- Natura Erosa i iluzje dotyczące miłości. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Androgynia – Miłość, nr 2-3/2009 (s. 73-82).

- Uwięzienie w personie. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Persona, nr 1/2009 (s. 39-50).

- Maski zachodnioeuropejskiego totalitaryzmu. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Kultury świata, nr 1/2008 (s. 133-148).

- Hipoteza charakteru narodowego  a kultura. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Psychologia narodów, nr 2/2008 (s. 49-62).

- Ekskluzywizm jako nowy apartheid. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Wykluczenie, nr 3/2008 (s. 49-70).

-  Idea a percepcja zmysłowa i intuicja. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Idee i fantazmaty, nr 4/2008 (s. 67-84).

- Nieświadomość rodzinna. Rozważania na podstawie psychologii losu Lipota Szondiego. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Psychologia rodziny, nr 1/2007 (s. 47-60).

- Piekło w wymiarze egzystencjalnym i kulturowym. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Aniołowie i demony, nr 4/2007 (s.43-53).

-  „Polowanie na guru”. O szkodliwości postaci manicznych. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Bohaterowie i autorytety, nr 3/2007 (s.67 – 80).

-  Rzeczywistość psychiczna. Poza fikcją i realnością. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Neopsychologia, nr 4/2006 (s. 91-108).

- Między tragiczną alienacją a nadzieją zbawienia. Antropologia Freuda i Junga. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Jung a Freud, nr 3/2006 (s.69-76).

- Duchowa eksterminacja. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Apokalipsa Ziemi, nr 2/2006 (s. 81-94).

- Kultura a wolność. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Neokultura, nr 1/2006. (s. 67-74).

- Archetypowe źródło procesów pierwotnych i wtórnych (s.43-54). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Inteligencja archetypów, nr 4/2005. 

- Ego i złudzenie wolnej woli. (s.97-116). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Psychologia – Cywilizacja – Antropologia, nr 1-2/2005.

- Daimonion a kompleks. (s.39-52). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Obłęd i  geniusz, nr 3/2004 (s.39-52).

-  Między idealizmem a materializmem. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury.

Introwersja i ekstrawersja, nr 1/2004 (s. 59-77).

• Odwaga trwania w chwili. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Granice psychiki, nr 2/2003 (s. 39-57).
• Droga ku Rzeczywistemu. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Intuicja, nr 4/2002 (s. 91-102).
• Od prośby do kontemplacji. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Mity, nr 1/2000 (s. 29-38).
• „Wiosna” Brunona Schulza jako mit „dojrzewania” do dzieciństwa. W: Acta Universitatis Nicolai Copernici. Literatura. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Zeszyt 325. Toruń 1999. (s. 101-117)
• Fenomen świadomości. W: Świat Psychoanalizy nr 2/1999. (s. 5-23)
• Homo sapiens? w systemie technokratycznym. W: Kartki pismo literacko-artystyczne

 nr 20 /2/1999 (s. 78-80).

• „Zaproszenie” Czesława Dziekanowskiego na drogę iluminacji. W: Świat Psychoanalizy nr 1/1996 (s. 190-198).
• „Mit” poszukiwania ojca w „Sanatorium pod Klepsydrą” Brunona Schulza. W: Świat Psychoanalizy nr 2/1996. (s. 74-93)
• Antymit ojca w prozie Brunona Schulza. W: Test nr 2/1995 (s. 40-53).
• Intuicyjna prawda literatury (współautorstwo) W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Intuicja. Warszawa 4/2002. (s. 153-160).

Recenzje i sprawozdania

- Egzorcyzmy nad światem bez duszy  (rec. Z. W. Dudek, rozmawia S. Rusin, Psychoza czy opętanie?). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Eros i Tanatos, nr 2/2017. ISNN 1230-0802 (ss.155-158).

- Sprawozdanie: XXII Forum Inspiracji Jungowskich „Dorosłe dzieci”. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Dzieło Junga, nr 1/ 2017. ISNN 1230-0802 (ss. 159-163).

- [rec.] Paweł Fijałkowski – „Androgynia, dionizyjskość, homoerotyzm”. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Edukacja i terapia kreatywna, nr 2/2016. ISNN 1230-0802 (ss. 163- 166).

- [rec.] Paweł Zieliński – „Taoistyczne, konfucjańskie i zachodnie koncepcje pedagogiczne”. Prace Naukowe Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie. Pedagogika tom XXV, nr 1. Częstochowa 2015. (ss. 699-707); ISBN 9788380195295;

- Sprawozdanie: XXI Forum Inspiracji Jungowskich „Dzieło Junga. Ludzie, idee, kultura”. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Technopol i humanizm, nr 1/2016. ISNN 1230-0802 (ss. 151-157).

 - Pamięć i bycie w monokulturze (W.J. Burszta „Preteksty”). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Kultura uzależnień, nr 2/2015. (ISNN 1230-0802) (ss. 135-140).

- Refleksje: Klinika archetypów. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Kultura uzależnień, nr 2/2015. (ISNN 1230-0802) (ss. 141-142).

- Sprawozdanie: XX Forum Inspiracji Jungowskich „Technopol i humanizm”. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Terapia i kultura, nr 1/2015. Warszawa 2015 (ss. 165 –168). (ISNN 1230-0802)

- Sprawozdanie: XVIII Forum Inspiracji Jungowskich „ Wizje świata bez granic”. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Jedność przeciwieństw. Jung nieznany. Warszawa 2014 (ss. 169 –174).

- Sprawozdanie: XVII Forum Inspiracji Jungowskich „Małe i wielkie inicjacje”. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Psychoanaliza kultury, nr 1/2011. Warszawa 2012. (ss. 168-172).

- Recenzja: Mit Horatio Algera i spowiedź Aronsona (E. Aronson, Przypadek to nie wszystko). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Mity polskie, nr 4/2009. Warszawa 2011. (ss.175-177).

-  Doświadczenia graniczne i transkulturowe. Sprawozdanie z XVI Forum Inspiracji Jungowskich. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Mity polskie, nr 4/2009. (ss. 178-181).

-  Carl Gustav Jung – myśliciel i wizjoner. Sprawozdanie z Dnia Jungowskiego. Laboratorium Dramatu. Warszawa, 6. 06. 2011. : Albo albo. Problemy psychologii i kulturty. Mity polskie, nr 4/2009. (ss. 182-184).

• Recenzja: Bóg pieniądz (Cz. Dziekanowski, Szkoła wojny). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Psychologia rodziny, nr 1/2007 (s. 142-144).
• Recenzja: Podróże po świecie marzeń sennych (Z.W. Dudek, Jungowska psychologia marzeń sennych). W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Neopsychologia, nr 4/2006. (s. 144-146).
• Recenzja: Kim był Jezus? (J. Sieradzan, Jezus Magus. Pierwotne chrześcijaństwo w kręgu magii. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Apokalipsa Ziemi, nr 2/2006 (s. 133-135).
• Recenzja: Życie jest światem (Z. Baran, Idee – mity – symbole w polskich baśniach literackich wydanych w XIX i XX wieku).W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Neokultura, nr 1/2006. (s. 123-125).
• Recenzja książki Damiana Janusa: Psychopatologia a religia. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Psychologia- Cywilizacja - Antropologia, nr 1-2/2005, (s. 141-144).
• Jung a Freud.  Sprawozdanie z XII Forum Inspiracji Jungowskich. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Jung a Freud, nr 3/2006. (s. 144-148).
• Inteligencja archetypów. Sprawozdanie z X Forum Inspiracji Jungowskich. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Obłęd i geniusz, nr 3/2004 (s.137-141).

- Punkty zwrotne. Sprawozdanie z XV Forum Inspiracji Jungowskich. W: Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Persona, nr 1/2009 (s. 137-140).

Współautor cyklu artykułów „Dyskusje Świata Psychoanalizy”:

• Kopiowanie pamięci. W: Świat Psychoanalizy nr 1-2/1997. (s. 209-220)
• Pragnienie wglądu i zmiany. W: Świat Psychoanalizy, nr 1/1998. (s. 217-227)
• Retoryka prawdy. Anthony de Mello i Dalajlama. W: Świat Psychoanalizy, nr 2/1998.

1. s. (158-168).

Współredaktor zeszytu kwartalnika „Albo albo. Problemy psychologii i kultury. Idee i fantazmaty, nr 4/2008.